سه‌تار کاسه بزرگ استاد کمالیان
(برای دوستانی که قصد خرید سه‌تار کاسه بزرگ دارن)
با شنیدن نام سه‌تار کاسه بزرگ، نام سه استاد بزرگ موسیقی ایرانی برایمان زنده می‌شود.
اوّل زنده‌یاد، استاد مهدی کمالیان که طرّاح، مبدع و سازنده این فرم از ساز سه‌تار هستند. سهتارهای ساخت ایشان چه از لحاظ فرم و چه از لحاظ صدادهی در نوع خود منحصر به فرد هستند.
دوّم زنده‌یاد، استاد سعید هرمزی، نوازنده کم نظیر و صاحب سبک ساز سه‌تار، که به واسطه موانست و معاشرت فراوانِ استاد کمالیان با این استاد بزرگوار، به ضرس قاطع، سبک نوازندگی و سلیقه صوتی استاد هرمزی، در شگل‌گیری سه‌تارکاسه بزرگ استاد کمالیان، تاثیر فراوان داشته.
سوّم زنده‌یاد، استاد محمدرضا لطفی، که سبک نوازندگی ایشان در ساز سه‌تار، به واسطه موانست و دوستی با استاد مهدی کمالیان و همچنین شاگردی استاد سعید هرمزی، بسیار تحت تاثیر ایشان می‌باشد، کما اینکه ایشان در سه‌تار نوازی خود صاحب سبک هستند.
یکی از نکاتی که بهتر است دوستان، قبل از خرید سه‌تار کاسه بزرگ به آن توجه داشته باشند، این نکته هست که در سه‌تار کاسه بزرگ، به واسطه اینکه کاسه ساز (جعبه رزونانس) و همچنین به تبع آن صفحه ساز، بزرگتر از سهتارهای متداول هست، ماندگاری صدا (دیرند) در این سازها بیشتر است. در نتیجه در نوازندگی با این سازها، به دلیل اینکه طنین صداها با هم تداخل پیدا نکنند و اصطلاحاً نواخت و نغمات، دارای هارمونی مطلوبی باشند، باالاجبار بایستی متر جملات قدری کندتر و با طمانینه بیشتری نسبت به سایر انواع سه‌تار نواخته شود.
همچنین نواختن و صداگیری از سه‌تار کاسه بزرگ، قدری با نواختنِ با سایر انواع سه‌تار متفاوت است. در نواختنِ با سه‌تار کاسه بزرگ، به دلیل پایین بودنِ کوک سیم‌ها و همچنین صدادهی ویژه این ساز، بایستی مضراب‌ها بسیار لطیف‌تر و نرم‌تر، نسبت به سایر انواع سه‌تار نواخته شوند تا صدای مطلوب از ساز گرفته شود.
مخصوصاً در مکتب سه‌تار نوازی اصیل، که همراهی واخوان هنگام نواختن (نه همیشه، ولی در غالب اوقات)، جزء لاینفک شیوه نوازندگی در این مکتب است و همچنین، همانطور که در شیوه نوازندگی اساتید نام‌برده قابل بررسی است، معمولاً جملاتی که از سرعت بیشتری برخوردار است را با سه‌تار کاسه بزرگ به صورت تک سیم اجرا کرده و یا سیم واخوان را درصد کمتری همراه می‌کنند.
مسئله دیگری که در سه‌تار کاسه بزرگ قابل اهمیت است، کوک ساز است. معمولاً معیار کوک سیم اوّل، در سه‌تار کاسه بزرگ، بین نت‌های LA (A) تا SOL (G) کوک می‌شود. به این معنی که اگر معیار کوک سیم اوّل را در سهتارهای کاسه کوچک و کاسه متوسّط، نت DO (C) دیاپازون فرض کنیم، در سه‌تار کاسه بزرگ بین 1/5 تا 2/5 پرده پایین‌تر کوک می‌شود. این مسئله به دلیل ایجاد امکان بهترین حالت صدادهی ساز انجام می‌شود.
در ضمن به دلیل بزرگی صفحه در سه‌تار کاسه بزرگ، بالا بودن کوک برای مدّت طولانی، اصطلاحاً باعث خوابیدن صفحه ساز می‌شود و برای نگه‌داری صحیح از ساز، بهتر است که کوک افتاده باشد.
لازم به ذکر است، صدای سه‌تار کاسه بزرگ، به دلیل بزرگی کاسه و ماندگاری بیشتر صدا در آن، گویی خود برای شنونده ایجاد نوعی فضاسازی می‌کند که شاید یکی از دلایل علاقه نوازندگان به سه‌تار کاسه بزرگ، همین مسئله باشد.
مرکز سازساز/
